In de klas de wereld verbinden: Hoe AI in een Belgische school grenzen verlegt
ANTWERPEN, België – Op een koude, regenachtige dag, rent, klimt, schreeuwt en fluistert een groep uitgelaten kinderen gewikkeld in sjaals en dikke winterjassen over de speelplaats.
Als je goed luistert, hoor je sommigen Nederlands, maar ook Pashtu, Arabisch, Spaans en Oekraïens spreken. Op deze school, De Wereldreiziger, worden 70 talen gesproken door 425 leerlingen. Veel van hen komen uit gezinnen die gevlucht zijn voor oorlog of economische crisissen.
De verschillende talen, verschillende opleidingsniveaus van hun ouders en totaal verschillende levens buiten de schoolpoorten brengen enorme uitdagingen met zich mee voor de leerkrachten. Hoe help je een kind dat zijn thuis verloor aan bommen in Oekraïne of Gaza om op hetzelfde niveau te komen als een kind uit een Vlaams middenklasse-gezin?
Het antwoord is een combinatie van openheid – de schooldirecteur benadrukt dat de diversiteit een “verrijking en een kans om te leren” is – en bereidheid om nieuwe dingen uit te proberen.
Met behulp van verschillende tools van Microsoft onderzoekt de school hoe leerkrachten leerlingen meer individueel kunnen bereiken. Zo gebruiken ze AI-gestuurde apps om lees- en spreekvaardigheden te verbeteren, en Surface-laptops voor elk kind vanaf het derde leerjaar.
Charlie Todts, een leerkracht en coördinator op de school, staat rustig de drukte op de speelplaats te observeren en verwelkomt ouders en leerlingen aan het begin van de schooldag.
De van oorsprong Antwerpse leerkrachte zegt dat ze gelooft in de aanpak van de school. Haar oudste dochter van 7 loopt ook rond op de speelplaats en haar jongste van 3 jaar gaat verderop in de straat naar de kleuterschool van De Wereldreiziger.
“Mijn oudste kan in acht talen ‘goedemorgen’ zeggen,” zegt Todts. “Dat kan ik niet. Ik vind het fijn dat de hele wereld hier samenkomt.”
Volgens haar zijn de tools van Microsoft onmisbaar in een omgeving met leerlingen met zo’n verschillende achtergronden. “Ik weet dat het moeilijk is om 20 kinderen elk op hun eigen niveau te helpen als ik lesgeef zonder laptops of nieuwe apps,” zegt ze. “Ik kan het niet. Ik heb maar twee handen en met deze hulpmiddelen kan ik meer kinderen bereiken.”
Erkenning voor AI excellentie
In de lerarenkamer op de tweede verdieping komt directeur Jef Groffen aan in zijn regenjas. Sinds hij zeven jaar geleden directeur werd, heeft hij De Wereldreiziger mee de technologie doen omarmen. Groffen slaagde erin om de leesresultaten op de school te verbeteren en dat leverde hem de Special Belgian Award for AI in Education.
Groffen sprak met ons over de school en haar filosofie.
Door de locatie van de school – in het centrum van Antwerpen op loopafstand van het centraal station – komen de leerlingen echt van overal. Maar om comfortabel te kunnen leven in Vlaanderen moet je Vlaams kunnen spreken.
Hij haalt een PowerPoint-presentatie tevoorschijn op zijn laptop met enkele belangrijke cijfers: Meer dan 70 procent van de studenten spreekt thuis geen Nederlands. En bij bijna 60 procent van de gezinnen heeft de moeder geen diploma.
Dat, zegt Groffen, is een belangrijke indicator voor de latere prestaties van de leerlingen. “Kinderen die om de een of andere reden in een moeilijkere situatie opgroeien, hebben een exponentieel grotere kans om het onderwijs zonder diploma te verlaten,” zegt hij. “Een succesvolle school is een school die dat met succes bestrijdt.”
“Wij zijn professionals. We weten hoe we les moeten geven, maar we hebben gewoon niet de mankracht om dit alleen aan te pakken,” zegt hij. “Technologie is de enige manier, denk ik, om het verschil tussen kinderen in de klas aan te pakken.”
“Als je goed met Microsoft Teams werkt, voelt het alsof je 25 assistenten in je klas hebt,” zegt hij. “Elk kind heeft zijn eigen assistent en die helpt hen om zich sneller te ontwikkelen. De mogelijkheden zijn eindeloos.”
Leesvaardigheid als prioriteit
In 2019 begon de school een persoonlijke Surface-laptop te geven aan elke leerling vanaf het derde leerjaar. Leerlingen hebben via Teams toegang tot lesplannen en huiswerk; leerkrachten en beheerders gebruiken Teams en Sharepoint om hun werk te organiseren, te vergaderen en evaluaties te delen.
Technisch kunnen lezen is noodzakelijk voordat je begrijpend kunt lezen, zegt Groffen. Technisch lezen is de vaardigheid om letters en woorden te ontcijferen en om te zetten in de bijbehorende klanken, zodat de lezer de tekst goed kan begrijpen en uitspreken. En dat is de sleutel tot succes voor wat daarna volgt op school, zegt hij.
De twee tools die een sleutelrol hebben gespeeld in het helpen van anderstalige leerlingen om hun achterstand op hun medeleerlingen in te halen zijn Microsoft Reading Progress en Microsoft Immersive Reader. Die werken allebei op het Teams platform.
Reading Progress filmt de kinderen terwijl ze lezen; AI analyseert de oefening in real-time en verzamelt gegevens over de leessnelheid, fouten en uitspraak. Vervolgens geeft het de leerlingen feedback. Zo kunnen de leerlingen zien en horen waar ze moeite mee hebben en kunnen ze zichzelf verbeteren.
“Reading Progress is het meest geavanceerde hulpmiddel dat we gebruiken,” zegt Groffen. “Het begon met twee of drie leerkrachten die het uittestten met een paar kinderen. We boekten veel succes. Voor sommige leerlingen duurde het drie weken om dezelfde vooruitgang te boeken die daarvoor zes maanden duurde. We kunnen het bewijzen, want we meten alles wat we doen.”
Groffen zegt dat hij en de andere leraren op de school geloven dat het beter is om dezelfde teksten te gebruiken voor alle leerlingen, ongeacht hun niveau van Nederlands, met behulp van directe vertaling, zodat anderstaligen volledig in real time kunnen deelnemen.
In het verleden is gebleken dat het toewijzen van eenvoudiger werk aan anderstalige leerlingen of ze een jaar laten overdoen geen goede strategieën waren, zegt hij. “We proberen nu alle leerlingen dezelfde complexe, rijke teksten aan te bieden en iedereen op hetzelfde hoge niveau te houden,” zegt hij. “En een van deze manieren is de Immersive Reader. Het is magisch.”
Met de Immersive Reader kunnen leerlingen een tekst eerst in hun moedertaal lezen en daarna in het Nederlands. Ze kunnen op sleutelwoorden klikken om illustraties te bekijken die de betekenis ervan tonen. Het is zelfs in staat om gesproken taal in realtime te vertalen. Daardoor kunnen leerlingen meteen ondertitels in hun eigen taal krijgen van de instructies van de leerkracht. Het heeft ook hulpmiddelen om bijvoorbeeld dyslectische leerlingen te helpen.
Met behulp van deze tool “vergroten veel meer kinderen hun tekstinzicht en kunnen ze de standaardles begrijpend lezen in het Nederlands op het niveau van hun leeftijdsgenoten volgen”, aldus Groffen.
Van gelijke toegang tot onderwijs een wereldwijde prioriteit maken
Kris Vande Moortel is een onderwijsadviseur van Microsoft in België die nauw heeft samengewerkt met Jef Groffen en De Wereldreiziger om de doeltreffendheid van de leesapps te testen. Die apps worden gratis ter beschikking gesteld aan scholen in België en elders.
Vande Moortel zegt dat ongeveer 600 leerkrachten en bijna 4 000 leerlingen nu leesapps gebruiken in Vlaanderen. Vanaf volgend jaar zal het gebruik van de apps sterk worden uitgebreid via een project in samenwerking met een van de overheidsnetwerken van basisscholen, zegt hij.
Matt Jubelirer, Senior Director voor Microsoft Education Marketing, zegt dat het voorbeeld van De Wereldreiziger symbool staat voor Microsofts toewijding aan onderwijs
“De missie van de school is om de volgende generatie voor te bereiden,” zegt hij. “Onze aanpak bij Microsoft is echt gericht op hoe we kunnen helpen om eerlijk onderwijs over heel de wereld te verspreiden.”
Hij zegt dat Microsoft in de meeste, zo niet alle landen waar het actief is, programma’s heeft om te helpen in het lager, middelbaar en hoger onderwijs.
Vande Moortel zegt dat het stellen van hoge normen een van de sleutels is tot het succes van De Wereldreiziger. Hij was zelf meer dan 20 jaar leraar en zegt dat hij de filosofie van Groffen bewondert.
“Zelfs met de uitdagingen in die school, met 70 verschillende talen en de helft van de kinderen met een vluchtelingenachtergrond, zegt hij dat zijn leerlingen het meeste aankunnen, dat zij de toekomst zijn, en ik vind dat heel sterk.”
Dieter Eyzermans is leerkracht in het vierde leerjaar (8-9 jaar) en een van de Microsoft Innovative Education Experts (“MIEEs”) van de school. Hij heeft extra training gevolgd over de gebruikte technologie en helpt andere leerkrachten bij het gebruik ervan. Hij houdt zijn klas van 25 leerlingen in de gaten terwijl ze tijdens de les aan opdrachten werken. Sommigen oefenen hoe ze de klok moeten lezen en anderen doen wiskunde of lezen.
Aan zijn bureau vooraan in de klas toont hij hoe hij de vorderingen van leerlingen bij het oplossen van wiskundeproblemen kan volgen en kan zien welke taken ze hebben voltooid of met welke ze nog worstellen. Hij zegt dat er twee grote voordelen aan de technologie zijn. Het heeft zijn werkdruk “enorm” verminderd, terwijl hij tegelijkertijd leerlingen meer individueel kan begeleiden.
“Ik kan gemakkelijk zien welke kinderen klaar zijn en welke nog aan het werk zijn,” zegt hij. “Ik kan het niveau van de taken per leerling instellen. Nu kan ik gewoon taken selecteren: deze is voor jou, deze is voor jou. Daarnaast helpt het me om gemakkelijker te verbeteren en de kinderen individueel feedback te geven.”
Hoewel hij een voorstander is van technologie in de klas en de voordelen met eigen ogen heeft gezien, weet hij dat het menselijke essentieel blijft. “Ik gebruik bijvoorbeeld AI om me te helpen bij het schrijven van opmerkingen op de rapporten, maar ik denk altijd eerst zelf na. Ik kijk na of het iets is wat ik zou zeggen, of het klopt.”
“Er zijn veel leraren die bang zijn voor technologie. Ze denken dat het niets voor hen is, dat ze er niet mee kunnen werken, maar ik moedig ze aan om het gewoon te proberen,” zegt hij. “Wees er niet bang voor, maar omarm het met een open geest. Vertrouw er niet voor 100% op, je blijft een mens, maar laat technologie je ondersteunen in je dagelijks leven en werk.”
Todts zegt dat zij en haar man, die ook uit Antwerpen komt, konden kiezen waar ze hun kinderen naar school wilden sturen. Ze kozen voor De Wereldreiziger en hebben daar geen spijt van.
Ze zegt dat ze een beetje bezorgd waren dat hun kinderen het moeilijker zouden vinden om vrienden te vinden, omdat Nederlands voor de meeste kinderen de tweede, derde of zelfs vierde taal is die ze leren. Maar Nederlands is ook de gemeenschappelijke taal op de speelplaats.
“Gelukkig was dit na een paar dagen geen probleem meer,” zegt ze. “Kinderen kunnen op zoveel verschillende manieren met elkaar communiceren waar volwassenen soms geen idee van hebben. Het is fantastisch!”
Hun dochters hebben vriendinnen van over de hele wereld, ze worden elke dag blootgesteld aan ander eten, andere kledingstijlen en andere culturen.
“Als we op vakantie gaan of even eropuit zijn, dan kent ze de wereld, want de wereld is er al bij ons op school.”
Headerafbeelding: Twee leerlingen uit het vierde leerjaar werken aan een PowerPoint-presentatie over dieren op basisschool De Wereldreiziger in Antwerpen. Foto door Chris Welsch voor Microsoft.